DİLATASYON DERZİ NEDİR?

DİLATASYON DERZİ NEDİR?

Yaşamış olduğumuz deprem sonrası önemi bir kez daha gün yüzüne çıkmış olan ,önem verilmemesi sonucu birçok binada yıkıma sebep olmuş olan bir etkiden bahsettim. Yapılarda büyük öneme sahip olan dilatasyon derzleri.

Dilatasyon boşluğu binaların bölünerek ayrı ayrı çalışmasını sağlayan, hareketlilik sonucu yapıların zarar görmesini engellemek amacıyla bırakılan bir boşluk.

Bu hareketlerin en temel sebepleri sıcaklık farkından kaynaklanan genleşme hareketleri, depremsellik ve yapıların düşey, yatay yüklere maruz kalması sonucunda oluşan genleşme çatlakları.

Dilatasyon derzini kendi içinde alt başlıklara ayırabiliriz;

*Oturma ve genleşme derzleri

*Deprem derzleri

*Titreşim ve hareket derzleri

NEDEN BIRAKILIR?

Dilatasyon derzi yapıyı temelden çatıya kadar tüm yapı yüksekliği boyunca ayrı çalışmasını ,farklı iki blok gibi davranmasını Sağlar.

Peki bunu neden istiyoruz?

Sebebi çok basit; olası bir durumda birbirlerini etkilemesinler, ayrı ayrı çalışıp, farklı davranışlar gösterebilsinler diye.

Özetleyecek olursam;

Büyük ,ya da farklı geometride olan yapıların ,depremsellik ,farklı zemin koşullarına bağlı farklı oturmalar, sıcaklık ve titreşim gibi etkenlerden en az seviyede etkilenebilmesi ve yapının bir bütün olarak zarar görmesinin önüne geçebilmek için yapının parçalanması işlemi olarak tanımlayabiliriz.

HERYERDE BIRAKILMALI?

Kişisel görüşüm bina yüksekliği gözetmeksizin bırakılması yönünde.

*Ama genel olarak bina yüksekliği 30-40m’yi geçen yapılarda dilatasyon öneriliyor. Ama tabiki tek parametre yapı yüksekliği değil. Zemin özellikleri, depremsellik ve sıcaklık farkından doğacak kesit tesirlerindeki değişmeler de etkenler arasında.

BOŞLUK NE KADAR OLMALI?

*Derz boşluğu 6m yüksekliğe kadar en az 30mm olmalıdır.Her 6m sonrasında bu değer 10mm artış gösterir.(TBDY 2018)

*Bitişik nizam yapılarda ise,1. Durum komşu binayla kat döşemelerinin her katta aynı olması ve 2. Durum aynı olmamasına göre farklılık gösteriyor.

A=0,25(R/I) = DURUM1

A=0,5(R/I) = DURUM2

ÇEKİÇLEME ETKİSİ NEDİR?

*Aralarında yeterli dilatasyon boşluğu olmayan (BİTİŞİK NİZAM) yapılardaki en büyük tehlikedir.

*Bu durumu şu şekilde açıklamak istiyorum;

Yapılar farklı rijitlikte yapılır.(Yani kuvvete karşı gösterdikleri hareket etmeme direnci aynı değildir.)

*Bu da demektir ki deprem kuvveti karşısında her biri farklı davranış gösterir. Devrilmeye karşı rijit olan bir bina, daha az rijit olan komşu binaya, deprem kuvveti etkisiyle vurabilmekte ve binaya zarar verebilmektedir.

*Çekiçlemenin bir diğer nedeni de binalarda bodrum kat olmaması veya yeterli rijitliğe sahip bodrum kat olmaması da olabilir.

*Burada bodrum katın artısını şu şekilde açıklayabilirim. Deprem yapıya etki ettiğinde yapı kuvvet karşısında tutunacak yer bulamaz. Yapı, zemin içinde bulunan rijit bölüme tutunarak devrilmeyi engelleyebilir.

*Ama zemin kotuna inşa edilen yapı, deprem kuvveti karşısında tutunacak yer bulamaz ve komşu binanın deprem süresince vurması sonucu devrilmeye maruz kalır.

*Çekiçlemeye bir başka sebep ise binaların küçük cepheli ve yüksek katlı yapılmış olması söylenebilir.

Zaman ayırdığınız için teşekkür ederim.