KOLON/PERDE DONATISI

Bu yazımı yazabilmek için uzun süre kolon perde donatı dizim işlemini, kalıbının çakılmasından vibrasyonuna kadar bir çok uygulamayı izledim. Kimseye donatı nasıl bağlanır, kalıp nasıl çakılır bunu anlatmayacağım. Benim değinmek istediğim şeyler uygulamada mühendislik açısından yapılanlar ve sorunlara bulunan çözümler.

Öncelikle şöyle başlamak istiyorum.Yeni yönetmelik gereği değişen kolon bindirmeleri.

Eski yönetmelikte en altta gerçekleşen kolon bindirmeleri ,TBDY 2018 ‘den sonra kolonun orta bölgesine alındı. Kimine göre doğru bir uygulama değilken bana göre yerinde bir karar .Bir çok mühendis işin uygulama kısmını düşünse de ,asıl önemli olan uygulamadan ziyade statik olarak doğru olanın yapılmasıdır. Ardından uygulama açısından en kolay ,ya da en yapılabilir yöntem bulunacaktır.

Ben kendimce gerekçelerimden bahsetmek istiyorum. Kolonlarda max moment uç noktalarda oluşurken ,min moment orta bölgede oluşur. Bindirme dediğimiz işlem aslında bir yamadan farksızdır. Keşke mümkün olsa ve tüm sistem yukarı kadar yekpare bir şekilde yapılabilse. Böyle bir şey gerçekleştirilemediğinden, yapılması gereken şeyin bu yamaları yapı elemanın en az zorlanan bölgelerine denk getirmek. Bu da kolonlarda kolonun orta bölgesine tekabül etmekte.Bindirmeler eskiden en alt ,yani en çok zolanmaya maruz yerdeyken şu an en az zorlanmanın bulunduğu bölgeye alınmış .Bu yapılan değişimi doğru buluyorum.

Ayrıca beton dökümü esnasında alt bölgelerde bir birikme söz konusu olur. Bu da alt bölge için bir olumsuzlultur. Bizim istediğimiz şey ise max momentin oluştuğu yeri mümkün olduğunca bu olumsuzluklardan korumak.

Bu işlemin uygulamada yapılmak istenmiyor olmasının sebebine gelirsek, tabiki maliyet. Hiç kimse haftalarca vinç kirası vermek istemiyor.Özellikle küçük yerlerde bu bindirmelerin gerektiği gibi yapıldığına çok denk gelmeyiz.

Peki vinç kullanmadan da doğru olan yapılamaz mı?

Tabiki evet. Kolonun 4 köşe noktasındaki boyuna donatılar aşağı kadar indirilir, etriyeleri de aynı şekilde dışarıda bağlanır. Ardından oluşturulan bu iskelet alttan gelen filize kadar indirilir. Bu yapılan işlem eski yönetmelik gibi gözükse de aslında yapılan yeni yönetmeliği uygulanabilir bir hale dönüştürmektir. Ardından basit bir iskele ile demirciler orta bindirmeleri tek tek yapmaya başlar.4 Köşesi temele kadar inen ama kalan tüm donatılar orta bölgede bindirilmiş olur. Böylece vinç kullanılmamış ama doğru olan da uygulanmış olacaktır.

Kaşılaştığım ve uzun süre araştırdığım bir konu haline gelen kolon bindirmeleri de bence doğru bir şekilde geçekleştirilmiş olundu.

Şimdi biraz da her kolon ,perde işleminde yapılanlardan ,perde ve kolon elemanlarından ve işlevlerinden bahsetmek istiyorum.

Kolon ve perdeler olarak ele alıyorum. Çünkü aslında perdeler de kolonların, planda uzun kenarının kalınlığına oranı 6ve daha fazlası olan halidir.

Kolon ve perde elemanları;

Boyuna donatı: Normal kuvvet ve eğilme momentlerini karşılar. Kolona gelen dikey kuvvetlere karşı dayanımını sağlar ve aldığı yükü/kuvveti temele kadar aktarımını sağlamaktadır.

Etriye: Betonarme yapılarda kolon, kiriş gibi taşıyıcı sistem elemanlarının boyuna donatılarını saran, demirin bükülmesiyle elde edilen bir sargı donatısıdır, boyuna donatının burkulma boyunu kısaltır. Boyuna donatılara klavuzluk eder. etriye, kesit içerisindeki boyuna donatılara klavuzluk ederek, kalıp içerisinde donatıların istenilen şekilde düzenlenmesini, demirin dik ve düzgün bir şekilde tutulmasını sağlar.

Tevzi: Perde duvarlarda yatay olan donatıya tevzi donatısı denir. Kolondaki etriye ile tam olarak ayni işlevi yerine getirmez. Çünkü etriyeler kolonun patlamasının da önüne geçebilir.

Çiroz:Bu kendi küçük ama işlevi çok büyük olan yapı elemanı dıştan etriye ve boyuna donatıyı saracak şekilde yeterli sayıda atılması gerçekten çok önemlidir. Perdelerde m2 ‘ye 4 adet kolonlarda ise projede belirtildi adet ve yönde atılmalıdır. Bağ teliyle güzelce sarılmalı ve döküm esnasında kopması engellenmelidir.

- Depremden dolayı meydana gelebilecek yatay kuvvetlere karşı korumadır. - Çiroz düşey kuvvetleri birbirine kenetler. Bu nedenle beton dökümü ve deprem sırasında bunların yer değiştirmesini de engellemektedir. - Çiroz düşey donatıların birlikte çalışmasını sağlamaktadır. Donatıların arasındaki mesafeyi çiroz korumaktadır. - Çiroz demirleri, kesme kuvvetine karşı direnç göstermektedir. - Çiroz demirleri, etriyeler ile birlikte yanal kuvvetleri karşılar. - Çiroz demirleri, etriyerlerin arasında açıklığı azaltmaktadır. Bu sayede etriyelerde meydana gelebilecek burkulmaları engeller. - Çiroz demirleri, beton dökümü esnasında ve daha sonrasında betonda şişmelerin meydana gelmesini engellemektedir.

Benim yaşadığım en büyük sorun etriye aralığına gereken özenin ve dikkatin verilmeyişi.

Şantiyede bazen şöyle bahanelerde olabilir.

”Etriye aralıkları çok sık, atamıyorum.”

" Tamam o zaman 3 cm genişletelim" yoluna gitmeyin,gitmeyelim!!!

Çünkü bu bilinçsizce yapılan bir hata olacaktır.Etriye aralıkları önemlidir.Ve işlevini doğru bir şekilde yerine getirebilmesi için doğru adette ve sıklıkla atılması gerekmektedir.Bu tip bir bahane de yapılabilecek olan donatı çapını arttırmak ve ancak o şekilde etriye aralığını açmaktır.Aynı donatı alanına tekabül edecek şekilde donatı kolaylıkla hesaplanmalı ve yeni donatı çapıyla ve yeni aralıkla işleme devam edilmelidir.

Pas payı da atlanmaması gereken bir diğer önemli faktördür. pas payı elemanlarının yerleştirilmesi,bazen karşımıza çıkan betonun dışından donatının gözüktüğü fotoğrafları yaşamamak için epey önemlidir.Gerekli hassasiyet gösterilmelidir.

Donatısı bağlanan ,gerekli elemanları koyulan kolon ve perde donatıları kalıbı çakılır,güzelce sıkılır.Ve betonda patlamaların önüne geçilmiş olur. Beton günü doğru bir vibrasyon ile betonda boşlukların,segregasyonun önüne geçilir,ve ardında da beton kurumaya bırakılır.Burada bahsetmek istediğim ve bence büyük öneme sahip detaylara kendimce değindiğimi düşünüyorum.

Zaman ayırdığınız için teşekkür ederim.